‘We leven in een maatschappij met een toets-, meet- en prestatiecultuur. Kinderen moet vanaf jonge leeftijd al aan bepaalde maatstaven voldoen. Een alarmerende beweging, want ieder kind ontwikkelt zich in zijn eigen tempo. Het moet ruimte krijgen om zichzelf en de wereld spelenderwijs te ontdekken en om zich daarin te ontwikkelen.’ Aan het woord is Louise Berkhout, docent psychologie en psychopathologie aan de Hogeschool Leiden. Zij deed haar promotieonderzoek (diepgaand onderzoek om te promoveren aan de universiteit, red.) naar het vrije spel in op de kleuterschool en naar de sociaal-emotionele gezondheid van jongens en meisjes. De belangrijkste conclusie uit haar onderzoek is dat spelen hartstikke gezond is voor de ontwikkeling van kinderen op verschillende fronten. ‘Mits zij genoeg tijd en ruimte krijgen, gevarieerd kunnen spelen en zelf mogen bepalen waarmee of hoe ze spelen’, benadrukt Berkhout. ‘Bovendien blijkt dat jongens en meisjes anders spelen en ook andere behoeften hebben.’

Inzicht in kinderontwikkeling
Ook al richt het onderzoek van Berkhout zich op schoolgaande kinderen van 4 tot 6 jaar, haar conclusies zijn grotendeels ook van toepassing op de kinderopvang en de buitenschoolse opvang. ‘Kinderen tot vier jaar hebben zowel eigen ruimte nodig om te spelen als aanbod vanuit de pedagogisch medewerker. Elke leeftijd op zijn eigen niveau. Kinderen tussen nul en twee jaar worden voornamelijk geprikkeld door zintuigelijke waarnemingen: voelen, horen, zien en ruiken. Weet je dit, dan kun je daar met spelvormen aan bijdragen. Jonge kinderen willen met hun handjes in water of in zand zitten en zowel ruwe als gladde dingen pakken. Dit blijft, maar naarmate kinderen ouder worden komen daar nieuwe componenten bij.’ Volgens haar is het idealiter het fijnste als kinderen van verschillende leeftijden - van twee tot vier jaar - bij elkaar in de groep zitten, zodat ze van elkaar kunnen leren. Immers, iets oudere kinderen spelen anders waardoor zij de jongere kinderen stimuleren.

Ontdekken van de wereld
‘Spelontwikkeling hangt met zoveel gebieden samen. Op een natuurlijke wijze oefent een kind zijn fysieke, cognitieve en sociaal-emotionele competenties. Al die deelgebieden hebben hun eigen ontwikkelingsverloop, en als je gebruik maakt van vrij en gevarieerd spel komen al die gebieden samen.’ Volgens Louise Berkhout ligt de nadruk vaak op de cognitieve ontwikkeling en leren kinderen met behulp van pedagogische methodes. Dat is ook belangrijk, maar verschillende materialen, spelomgevingen en uitdagingen bieden meer. ‘Het is voor kinderen cruciaal dat ze zelf de wereld mogen ontdekken. Je kunt daardoor zien of ze aan een bepaalde vaardigheid toe zijn. Een kind heeft de natuurlijke drang om zijn omgeving te leren kennen. Dat doet het uit zichzelf. Denk aan een peuter die ergens op probeert te klimmen, wat eigenlijk nog te moeilijk voor hem is. De eerste drie keer valt hij eraf, maar hij geeft niet op en de vierde keer lukt het. Als je het kind de ruimte geeft en niet inbreekt in zijn spel, krijgt hij bovendien een enorme boost zelfvertrouwen als het hem uiteindelijk lukt.’

Lees verder in KIDDO 4 2013 vanaf pagina 32.

Neem een abonnement.