Wat is filosoferen?
Filosoferen is samen al denkend een vraag onderzoeken. 'Krijgen planten ook kinderen? Kun je alles delen? Kun je praten met dingen?' Je kunt over alle dingen filosoferen waarvan je je afvraagt: Hoe zit dat nu eigenlijk? Filosoferen begint altijd bij verwondering. Als kinderen in een groep met elkaar filosoferen (onder leiding van een volwassene), zijn ze met elkaar bezig een kwestie te onderzoeken en te verhelderen. Dat is dus anders dan bij een discussie, waarin het er om gaat een ander te overtuigen van je gelijk.
Waarom zou je gaan filosoferen met kinderen?
Marja: 'Kinderen filosoferen van nature, want ze verwonderen zich over van alles. "Waar kwamen de allereerste opa's en oma's vandaan?" is zo'n kindervraag. De kern van filosoferen is voor mij de onderlinge talige interactie en het talig redeneren in een groep. Door te filosoferen stimuleer je de ontdekkingsdrang van kinderen en de ontwikkeling van hun taal en denken.
Uitspraken van kinderen blijven me verrassen. Zo vroeg een zevenjarige in een gesprek over tegengestelden: "Heeft een tegenstelling eigenlijk zelf een tegenstelling?"
Isabelle: 'Dat kinderen zelf leren denken is voor mij de kern van filosoferen met kinderen. Volwassenen dringen vaak bewust of onbewust hun eigen waarden en normen op aan kinderen. Stel dat een kind na de dood van zijn oma vraagt waar oma naartoe gaat en de volwassene antwoordt "naar de hemel", dan kan dat sussend bedoeld zijn, maar het geeft ook aan hoe die volwassene over de wereld denkt. Stel je voor dat het kind zelf niet gelooft dat er een hemel is? Onderzoek heeft trouwens uitgewezen dat kinderen die vertrouwd zijn met filosoferen beter in staat zijn tegenslagen het hoofd te bieden.'
10 filosofeertips van Isabelle en Marja
1 Filosofeer met een groep van maximaal 15 kinderen en niet langer dan een uur. Dat is met opening en afronding erbij; het gesprek zelf duurt een kwartier tot 25 minuten.
2 Geef het moment aan dat jullie samen gaan filosoferen. Zorg voor een uitnodigende plek met weinig afleiding en een knusse sfeer.
3 Maak de activiteit spannend en uitdagend. Start bijvoorbeeld met een geheimzinnige doos of brief. Gebruik humor.
4 Een vraag kan overal vandaan komen, uit de kinderen of naar aanleiding van een verhaal of de nieuwe rubriek in KIDDO.
5 Zet als het kan praters naast 'niet-praters', zonder de kinderen te veel te regisseren.
6 Maak samen met de kinderen van tevoren afspraken (we laten elkaar uitpraten en we lachen niemand uit).
7 Neem alles wat kinderen in het kader van het gesprek zeggen serieus. Foute antwoorden bestaan niet! Geef geen oordeel.
8 Vraag door: Wat bedoel je? Leg eens uit? Vertel eens?
9 Straal als gespreksleider naast woorden ('Wow, dat is interessant') ook in lichaamstaal (kind vrolijk aankijken, knikken, duim omhoog steken) uit dat wat een kind inbrengt interessant is.
10 Maak voor de deelnemers zichtbare aantekeningen op een bord of flap-over. Gebruik bij het filosoferen met jonge kinderen niet alleen woorden maar ook tekeningen. Dan kunnen zij ook meedoen
Filosoferen met elkaar
- Filosoferen is een soort onderzoek maar niet door iets op te zoeken in een boek of op de computer. Door samen na te denken over een vraag, en door ideeën en gedachten uit te wisselen, probeer je met elkaar meer te weten te komen.
- Het kan handig zijn om eenvoudige regels te maken voor het filosofiegesprek. Wie iets wil zeggen, steekt een vinger op. Wie iets niet kon horen of iets niet begrijpt, steekt een hand op als stopteken.
- Er hoeft nooit een eenduidig antwoord te komen op de filosofische vragen. Het gaat vooral om het proces, om een moment van verwondering over iets wat we alle dagen meemaken. Er zijn geen goede of foute antwoorden!
- Filosoferen kan ook perfect met heel jonge kinderen. Gebruik meer beelden in plaats van enkel woorden.
Neem een abonnement.
