Prikkel je zintuigen
Om je in alle opzichten te ontwikkelen, moet je je zintuigen bewust gebruiken. Je kunt niet voor niets horen, zien, ruiken, proeven en voelen. Dat is de basis voor het ontdekken van nieuwe toepassingen. Voor creativiteit. Voor kunstzinnige ontwikkeling en vorming. En dat komt ook in de kinderopvang goed van pas. Kinderen willen graag samen spelen en leren. Ze hebben daarom een voorkeur voor sociale kunstvormen, zoals muziek, dans, rollenspel en beweging. Werken met kunsten stimuleert kinderen om individueel én samen spelend te leren.
Als leid(st)er is het je belangrijkste taak om ervoor te zorgen dat kinderen kunstzinnig kunnen bezig zijn. Zorg voor een goede timing en dosering van materiaal. Bied activiteiten aan die passen bij de ontwikkelingsfase en belevingswereld van de kinderen. Voor baby's en peuters zijn de belangrijkste kenmerken van de fase van hun kunstzinnige ontwikkeling als volgt.
De presymbolische fase (0 tot 2 jaar)
Voor baby's staan de zintuigen centraal omdat zij vooral fysieke controle willen krijgen over hun lichaam. Ze beleven veel plezier aan het krabbelen met een potlood op papier. Geleidelijk krijgt de baby meer controle en begint voorzichtige vormen te tekenen. De cirkel is de meest opvallende. Sommige dreumesen interpreteren hun krabbel als een tekening van een voorwerp of gebeurtenis. Je kunt dit 'toevallig realisme' noemen.
De symbolische fase (2 tot 4 jaar)
Als het kind ongeveer 18 maanden oud is, kan het zich een voorstelling maken van dingen die niet aanwezig zijn. Dat noem je symbolisch denken. In hun uitspraken beginnen kinderen woorden te gebruiken voor dingen die er niet zijn. Als kinderen ongeveer tweeënhalf zijn, zien ze hun producten als een voorstelling van iets, een representatie. Een jaar later kunnen ze ook details met elkaar in verband brengen. De koppoter of -voeter, het bekende rondje met twee ogen, een mond en vier strepen als armen en benen, ontstaat op deze leeftijd.
Aan de slag
Nu weet je ongeveer wat kinderen aankunnen en kun je met ze aan de slag gaan. Kinderen hebben korte aandachtsbogen, dus je kunt ze niet uren achterelkaar laten werken aan een groot kunstwerk. Geef de kinderen ook niet alleen maar kant en klare, eenvoudige activiteiten, zoals kleurplaten. Dat is wel goed voor de fijne motoriek en kleurgevoel, maar daarmee bevorder je niet álle kunstzinnige ontwikkeling. Het gaat erom dat je hun waarnemingsvermogen en creativiteit stimuleert. Ze moeten ontdekkingen doen. Laat ze spelenderwijs kennismaken met de wereld om hen heen en geef ze materialen en technieken om hun ontdekkingen en ideeën vorm te geven. Originaliteit is daarbij enorm belangrijk, maar hoe bedenk je steeds weer interessante, nieuwe opdrachten?
Laat je verrassen
Er ligt in de natuur veel voor het oprapen. Ga met de kinderen naar buiten. Vraag de kinderen waar water is, wat water is, en wat je ermee kunt doen. Kun je water nadoen? Laat gebeuren wat er gebeurt
Je kunt tijdens een volgend uitje kijken naar het licht en de schaduw in de struiken. Kun je dat tekenen? En wat kun je doen met takken? Je kunt ze stapelen en ermee in de grond krassen. Wat krast er nog meer? Wat is krassen eigenlijk? Kun je ook krassen met vingerverf? Met je hele lijf zelfs? Of met je stem? Bedenk korte acties die met een thema of onderwerp samenhangen, bijvoorbeeld krassen, lente, water of wonen. Zorg dat je wat 'snel' materiaal klaar hebt liggen zoals papier, stofjes, takjes, lijm en schaar. Als je goed oplet en net zo openstaat voor wat er gaat gebeuren als de kinderen, ontpopt zich daarna vanzelf een volgende actie. Sta voor alles open. Zo leer je jezelf in de wereld om je heen de leukste kunstzinnige activiteiten te ontdekken.
Lees verder in KIDDO 2 vanaf pagina 32.
Over de auteur
Lidwien van Noorden is adviseur voor pedagogische vernieuwing voor K2, een provinciale organisatie voor advisering en begeleiding op het gebied van jeugd en jeugdbeleid. Ideeën uit haar artikel zijn gebaseerd op de werkmap Alle kinderen zijn kunstenaars, een uitgave van K2. Kijk voor meer informatie op www.k2.nl.
