Een aantal jaren geleden heeft Stichting Kinderopvang Alphen a/d Rijn een nieuw pedagogisch beleid ontwikkeld. Alle medewerkers werden hier indertijd op een actieve manier bij betrokken. Het resultaat: een helder pedagogisch beleid én een instrument dat sindsdien houvast biedt voor het dagelijks werken met de kinderen.
Liesbeth Ottens, locatiehoofd van kindercentrum Jorrie en Snorrie in Alphen a/d Rijn: ‘Bij SKA is het motto “Zeggen wat je doet en doen wat je zegt”. Dat is eigenlijk de kern van de pedagogische cirkel. Het is namelijk een praktisch handvat om ervoor te zorgen dat wat je doet overeenstemt met het pedagogisch beleid.’

Om het gebruik van de pedagogische cirkel te bevorderen, hangt in iedere groepsruimte van SKA een afbeelding van de cirkel aan de muur. In de kern van de cirkel staat het kind. Daaromheen bevinden zich drie lagen. De binnenste laag omschrijft de vier uitgangspunten of basiswaarden van SKA: respect, ruimte, veiligheid & geborgenheid en kind = mens. De laag daaromheen vertaalt de vier uitgangspunten in de gewenste houding van de pedagogisch medewerkers. De buitenste laag vertaalt die houdingsaspecten weer in het gewenste gedrag van de medewerkers.

Houvast voor het dagelijks handelen
De cirkel wordt bij SKA op allerlei momenten ingezet. Bijvoorbeeld op een moment waarop pedagogisch medewerkers met de kinderen in een situatie zitten waarbij ze even niet meer weten wat ze moeten doen. Of er is iets gebeurd en het team twijfelt achteraf over het eigen handelen. Ook kan een leidinggevende een situatie gezien hebben waarover hij of zij wil praten. Met de cirkel erbij bekijken de medewerkers dan bij welke van de vier uitgangspunten de vraag past en welke (gewenste) houding en gedrag van de pedagogisch medewerker daarbij horen. Dit wordt vervolgens getoetst aan het gedrag in de praktijk.
Pedagogisch medewerker Ruth van Beek: ‘Laatst had een jarig kind als traktatie lolly’s meegenomen. Wij vonden die traktatie bij nader inzien eigenlijk te zoet om zomaar uit te delen. We bedachten die ochtend dat we de jarige een andere traktatie zouden laten uitdelen, namelijk knakworstjes waarin hij zelf de vlaggetjes mocht steken. De lolly’s wilden we dan aan het eind van de dag aan de ouders meegeven. Maar de moeder van het jarige kind vond het niet leuk om te zien dat de eigen traktatie niet werd uitgedeeld. Zelf hadden we eigenlijk ook geen goed gevoel over onze aanpak.’
Het voorval werd achteraf met de cirkel erbij besproken. De pedagogisch medewerkers stelden vanuit de uitgangspunten ‘respect’ en ‘ruimte’ dat het belangrijk is ieder kind in zijn waarde te laten en hem de ruimte te geven om zich te ontwikkelen. Vanuit dit beleid wil SKA kinderen bijvoorbeeld ook de ruimte bieden om een stukje van thuis mee te nemen naar het kindercentrum.
Ruth: ‘We concludeerden dat het belangrijk is om een kind altijd zijn eigen traktatie te laten uitdelen. Omdat we gezonde voeding op het kindercentrum ook belangrijk vinden, zullen we er een volgende keer bij zeggen dat de kinderen de lollies mee naar huis mogen nemen. Zo kunnen de ouders zelf beslissen of en wanneer hun kind de lolly eet. Ook zullen we ouders via de nieuwsbrief nogmaals vragen of ze bij voorkeur voedzame traktaties voor hun kind willen meenemen.’

De cirkel het land in
SKA wilde graag dat ook anderen zouden profiteren van de cirkel en vroeg Bureau MUTANT het ontstaan en de werkwijze van de cirkel te beschrijven. Het resultaat is een methodiekboek waarmee iedereen aan de slag kan, genaamd De pedagogische cirkel.
Alifa, een welzijnsorganisatie in Enschede met ondermeer 48 peuterspeelzalen, heeft het idee van de pedagogische cirkel van SKA overgenomen. De organisatie startte het project ‘Koersen op kwaliteit’ en zit nog midden in het ontwikkelproces.
Hanka Jansma, pedagoog en stafmedewerker bij Alifa: ‘Wij wilden na onze fusie een nieuw pedagogisch beleid opzetten. Het principe van de cirkel van SKA sprak ons erg aan. Ook bij ons staat het kind centraal, alleen zijn wij weer tot andere uitgangspunten gekomen.’
Deze uitgangspunten zijn net als bij SKA in samenspraak met de pedagogisch medewerkers bepaald. Dit gebeurde aan de hand van een discussie over twee vragen: ‘Wat heb jij zelf nodig in je werk en leven om je goed te voelen?’ en ‘Wat hebben peuters nodig om zich te ontwikkelen?’ Deze discussie resulteerde uiteindelijk in de volgende vier uitgangspunten: [1] een kind is afhankelijk
[2] een kind is uniek
[3] een kind is competent
[4] een kind is sociaal
Deze uitgangspunten of kernwaarden hebben een plaats in de binnenste laag van de cirkel gekregen.

Lees verder in KIDDO 4 2008, vanaf pagina 34