Een leidster in de kinderopvang vindt op een middag tijdens het rustuurtje een driejarig meisje in haar bedje dat ritmisch met een knuffel tussen haar benen wrijft. Het kind heeft een rood hoofd. De leidster schrikt. Ze overwint haar impuls de deur weer 'ongezien' dicht te doen en legt een dekentje over het meisje heen.

Ingewikkelde onderwerpen
Kinderen hebben seksueel (getint) gedrag of stellen vragen over seks. Ook in de dagelijkse praktijk van de kinderopvang kun je te maken krijgen met allerlei aspecten van de seksuele ontwikkeling van kinderen. Die is heel breed. Kinderen zijn bijvoorbeeld bezig met de verschillen tussen jongens en meisjes, proberen allerlei schuttingtaal uit of willen meer weten over seksueel gedrag van volwassenen. Dat laatste overkwam Misá Lazovic, leider op de BSO, locatie Villa Parkzicht, stichting Doenja te Utrecht. Hij vóelde dat er iets was, toen drie meisjes rond de 8 jaar hem op het speelplein apart namen: 'En ja hoor, daar kwamen de vragen: “Heb je een vriendin en kus je haar wel eens?” was eerst de vraag. Ik gaf daar bevestigend antwoord op. Maar ze gingen verder: “Kus je wel eens dáár (wijzend op de geslachtsdelen)?” Dat vond ik het toch wat ver gaan. Ik heb lachend gezegd dat ik dáár geen antwoord op gaf.'
Seksualiteit is een ingewikkeld onderwerp. Het raakt jou, maar ook je collega's én ouders. Marion Janssen, competentiemanager bij de BSO, regio Midden-Brabant, Kinderopvang Humanitas: 'De ene leidster reageert heel open op vragen, terwijl een ander dit heel moeilijk vindt. Zo is er op een van de locaties een meisje dat steeds van de trapleuning glijdt. We willen aan de ene kant vertellen dat zoiets fijn kan voelen, maar aan de andere kant verduidelijken dat ze het op een plek moet doen waar geen anderen bij zijn. Dat is best lastig, want de ene leidster zegt zoiets makkelijker dan de andere.'

Het is doodgewoon
De seksuele ontwikkeling hoort er gewoon bij. Verschillende instellingen vinden het belangrijk de seksuele ontwikkeling te begeleiden. Maar hoe doe je dat? Vaak is er wel een protocol seksueel misbruik in de instelling, maar geen pedagogisch beleid op het gebied van seksualiteit. 'Dat is jammer', vindt Daisy de Werd, leidster bij stichting IBOX te Utrecht. 'Seksualiteit is niet iets dat alleen in negatieve zin voorkomt, maar juist ook in positieve zin. Het is normaal dat kinderen die seksuele ontwikkeling hebben, dus het is belangrijk dat het bespreekbaar is. Er is nog veel onwetendheid rond de seksuele ontwikkeling bij leidsters en ouders.' Leonie Heutz, manager pedagogiek, Kinderopvang Humanitas: 'Seksualiteit is gewoon. Het hoort bij de ontwikkeling en je komt het tegen in je werk. Als leidster ben je opvoeder, dus het is je taak dit te begeleiden. Je rol als opvoeder is best groot. Een leidster kan een masturberende peuter negeren, maar ook dát heeft invloed op het kind.'

Lees verder in KIDDO 2 vanaf pagina 18.

Over de auteur
Channah Zwiep verzorgt trainingen aan leidsters en ouders over kinderen en seksualiteit. Voor meer informatie: Pedagogisch projectbureau Kind&Zo: info@kind-enzo.nl.