Met het begrip tweedehands rook – via het zogenoemde meeroken – zijn veel mensen wel bekend. Bij meeroken krijg je tabaksrook binnen die eerder door een roker is ingeademd of die rechtstreeks van de sigaret afkomt. Maar derdehands rook? Dat is een nog relatief onbekend begrip. Eenvoudig gezegd omvat derdehands rook alle stoffen die tijdens en na het roken achterblijven en neerdalen in de omgeving. ‘Het is alles wat een roker niet inhaleert. Dat slaat neer op handen, haren, kleding, meubels en voorwerpen’, licht Wanda de Kanter, longarts in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, toe. ‘Ook hecht het zich aan huisstof. Derdehands rook ruik je, en vaak zie je het ook. Het veroorzaakt bijvoorbeeld de bekende bruingele muren in een huis waar wordt gerookt. En maak maar eens een computer van een zware roker open; daar zit gewoon zwarte drab in. Dat is teer, ook afkomstig uit derdehands rook.’
Derdehands rook kan ook aanwezig zijn in ruimtes waar niet gerookt wordt. De giftige stoffen van rook, bijvoorbeeld nicotine en teer, slaan in de vorm van hele kleine deeltjes neer op kleding, haren of handen van (mee)rokers. Ook nadat rokers hun sigaret hebben uitgemaakt, ademen zij nog lange tijd gevaarlijke stoffen uit. Derdehands rook kan zelfs terechtkomen op een plek waar je het totaal niet verwacht, zoals op een neonatologieafdeling in het ziekenhuis. Onderzoek laat zien dat te vroeg geboren baby’s van rokende ouders nicotine en andere kankerverwekkende stoffen uitplassen, ook al roken de ouders niet op de afdeling. De Kanter: ‘Buiten roken is geen afdoende oplossing. Rook dringt overal door en als roker neem je het overal mee naartoe.’ Rook komt dus ook binnen in de kinderopvang, en misschien wel meer dan je denkt!
Kankerverwekkend gif
Derdehands rook is niet alleen maar een gele kleur; het is gif. In derdehands rook zitten voor het grootste deel dezelfde schadelijke stoffen als in tabaksrook zelf, zoals nicotine. Naarmate derdehands rook langer blijft ‘rondhangen’, reageert het met andere stoffen in de omgeving. Hierdoor kunnen nieuwe, veel schadelijker kankerverwekkende stoffen ontstaan. Het is nog onbekend bij welke mate van blootstelling mensen gezondheidsschade van derdehands rook ondervinden en hoe groot die precies is. Gezondheidsschade die door derdehands rook wordt veroorzaakt, wordt nu vaak toegeschreven aan meeroken (tweedehands rook). Onderzoekers schatten echter dat 5% tot 60% van de schade die nu toegeschreven wordt aan meeroken, veroorzaakt wordt door derdehands rook.
Kwetsbaar
Kinderen lopen het grootste risico op gezondheidsschade. De Kanter: ‘Als je bedenkt dat rokende volwassenen vaker longontsteking of infecties hebben, dan ligt het voor de hand dat kleine baby’s en te vroeg geboren kinderen nog veel kwetsbaarder zijn. Hun longen moeten nog groeien en hun immuunsysteem is nog niet volledig ontwikkeld. Ze hebben een verhoogde kans op infecties en astma. Kinderen in de groei zijn sowieso gevoelig voor invloeden uit hun omgeving.’
Derdehands rook krijg je binnen door het in te ademen of ‘op te eten’. Ook kun je het via de huid opnemen door dingen aan te raken die vervuild zijn met derdehands rook. Kinderen en baby’s lopen daarom een groter risico om derdehands rook binnen te krijgen dan volwassenen. Zij kruipen rond, zitten meer binnen, raken vaker dingen aan en stoppen vaker dingen in hun mond. Baby’s liggen bij volwassenen op schoot voor een flesje of tegen de schouder voor een boertje – zijn dit rokende volwassenen, dan krijgen deze kinderen dus direct schadelijke stoffen binnen.
Rookvrije start
Veel organisaties voor jonge kinderen nemen de risico’s van roken, meeroken en derdehands rook heel serieus en stemmen hun beleid erop af. ‘Kinderen hebben recht op een gezonde en rookvrije toekomst’, aldus Marloes Abbink, woordvoerder van kinderopvangorganisatie SKSG in Groningen. ‘Wij vinden dat we samen met ouders de verantwoordelijkheid hebben om kinderen een rookvrije start te geven. We willen jonge kinderen beschermen tegen tabaksrook en tegen de verleiding om zelf te gaan roken. Dat begint bij zelf het goede voorbeeld geven. Wie rookt, zou dat nooit in het bijzijn van kinderen moeten doen, maar niet roken is natuurlijk het beste voorbeeld. Jong geleerd is oud gedaan! Onze gebouwen en pleinen zijn al rookvrij en hoewel we wettelijk nog niets kunnen verplichten, zouden we liefst zien dat onze medewerkers helemaal niet roken. Zeker als het gaat om medewerkers op de babygroep. Dat geven we aan bij sollicitatiegesprekken. Maar wij begrijpen dat stoppen met roken moeilijk is. Daarom helpen we onze medewerkers daar bij door ze gratis een cursus ‘Stoppen met roken’ aan te bieden. Binnenkort willen we deze cursus ook aan ouders gaan aanbieden.’
Het laatste wat de kinderopvangorganisatie wil, is betuttelend of bemoeizuchtig overkomen bij ouders. ‘We werken daarom samen met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). Zij adviseren ons hoe we medewerkers kunnen trainen om tactvol in gesprek te gaan met ouders die roken. Uiteindelijk gaat het om het welzijn en de gezonde toekomst van hun kind en die boodschap willen we graag overbrengen.’
Lees verder in KIDDO 4 (2018) vanaf pagina 23. Nog geen eigen KIDDO op je mat? Word gauw abonnee!
