Beïnvloed door Reggio Emilia doen heel wat begeleiders hun best om creativiteit en kunst een plaats te geven in de kinderopvang. Maar hoe pak je dat aan als je twijfelt aan je eigen artistieke talenten? Buitenschoolse opvang Patjoepelke raakte geïnspireerd door een project van drie studentes en een groepje kinderen van 9 tot 12 jaar. Zij bezochten samen een tentoonstelling en gingen achteraf in de opvang aan de slag met de opgedane indrukken.

RASA RASA wil kinderen van 4 tot 14 de kans geven te proeven van hedendaagse beeldende kunst. De organisatie ontwikkelt rondreizende tentoonstellingen die culturele centra in Vlaanderen aandoen. Educatieve medewerkers zorgen voor begeleiding door middel van actieve werkvormen om het ervaringsproces te ondersteunen en te verrijken. Meer info: www.RASA.be

Nadia Corryn, Iris Jacobs en Kathy Stul studeren Gezinswetenschappen in Schaarbeek. Voor hun project 'filosoferen met kinderen' nodigden ze de kinderen van de kinderclub in Lokeren uit om een bezoek te brengen aan 'Een eigen plekje', een reizende tentoonstelling met als thema 'je thuis voelen'.

'Tussen het creatieve werk door werd er gefilosofeerd over voorwerpen, gevoelens en dromen'

Kinderen van over de hele wereld zien hun 'thuis' als een plaats waar je samen kunt zijn met familie en vrienden, waar je eet en slaapt, waar je jezelf mag zijn en waar men om je geeft. Het is ook een plek van waaruit je vertrekt om op ontdekking te gaan en waar je steeds weer terugkomt, om te vertellen, te spelen, te leren en te fantaseren. Een ideaal thema dus om de kinderen aan het filosoferen te krijgen.

De fantasie op gang brengen
De tentoonstelling stimuleert de fantasie van de kinderen met een selectie van kunstwerken. Allereerst krijgen ze een videoclip te zien die aanzet tot nadenken over de thema's wonen en thuis: kinderen uit de hele wereld vertellen over hun thuis en wie of wat daar allemaal bij hoort. Met de 'alles-wat-we-niet-kunnen-missen-koffer' in de hand gaan de kinderen daarna langs de kunstwerken. De zoektocht naar wat die te vertellen hebben, brengt hen automatisch bij eigen ervaringen en gevoelens. De kinderen leggen verbanden tussen hun eigen leefwereld, die van de kunstenaars en de wereld om hen heen. Op het laatst gaan de kinderen in het 'eeneigen- plekje-spel' zelf aan de slag met touwen, dekens en ander bouwmateriaal. Ze zoeken een plekje in de ruimte, maken het gezellig, nemen die voorwerpen bij zich die hen thuis doen voelen en bouwen samen of alleen een eigen stekje.

De educatieve medewerker van RASA maakte bij het begin van de tentoonstelling duidelijke afspraken met de kinderen, zoals bijvoorbeeld de kunstwerken respecteren, iedereen de kans geven om een voorwerp te kiezen voor de koffer enzovoorts. Ze gaf ook tips aan de begeleiders om achteraf met de kinderen verder te filosoferen. Zo is het belangrijk om alle kinderen aan bod te laten komen, ook zij die dat niet uit eigen beweging doen en in te spelen op de reacties van de kinderen.

Het nieuwste project van RASA: LIJF Voor jongeren van 10 tot 14 jaar is omgaan met lichamelijke veranderingen niet eenvoudig. Hoe dwingend is het keurslijf van de mode? Hoe mooi kan een lichaam zijn in al zijn onvolmaaktheid? LIJF laat jongeren hierover nadenken aan de hand van hedendaagse beeldende kunst. RASA's nieuwe reizende tentoonstelling toont een 30-tal werken (schilderkunst, video, mixed media, fotografie, sculptuur) van diverse kunstenaars. Bij de tentoonstelling hoort een uitgebreid educatief pakket: elke jonge bezoeker krijgt zijn eigen 'lijfschrift' mee naar huis en voor leerkrachten en begeleiders is er een lesbrochure. De lesbrochure is beschikbaar vanaf oktober 2004 op de RASA-website. Je vindt er ook het volledige programma en een overzicht van de data waarop de tentoonstelling te bezoeken is.

Zelf aan de slag
De kinderen kwamen terug vol dromen en fantasieën die ze een week lang konden koesteren. De volgende woensdagmiddag gingen ze eerst in een kring zitten om de tentoonstelling te evalueren. Wat vonden ze ervan? Hadden ze iets geleerd? Welk kunstwerk sprak hen het meeste aan? De reacties liepen uiteen, van enthousiast tot koel. Voor de meeste kinderen was dit de eerste keer dat ze met kunst in aanraking kwamen, dat hierover naar hun mening werd gevraagd en dat ze erover konden praten. Elke reactie werd in de groep besproken. Zo kwamen de kinderen in aanraking met andere denkwerelden en elkaars fantasie, een terrein dat normaal gesproken privé blijft.

Maar na het stilzitten op school wilden kinderen in de opvang vooral 'doen'. Ze gingen aan de slag in groepjes van twee: zo werd elk kind gestimuleerd, maar niet te veel afgeleid door de anderen. Met allerhande knutselmaterialen maakten ze een eigen plekje in een schoendoos. De totaal verschillende plekjes werden opeengestapeld tot één kleurrijk huis met vele kamers, groot in diversiteit. Iedereen wilde zijn eigen plekje zo snel mogelijk meenemen naar huis, zonder verder commentaar. Maar als afsluiter kregen de tieners toch de opdracht om er in groep iets over te vertellen. Dat leverde een openbaring van gevoelens op. Naarmate het gesprek vorderde, gaven de meesten zich meer bloot. Zo werd de leider van de groep helemaal stil door het gesprek: hij was het niet gewend dat iemand hem vroeg naar zijn leefwereld en hem zo open en positief benaderde. Een heel rustig, vriendelijk meisje had zich verstopt in een hoekje: een plekje om verdrietig te zijn. De creatieve uitwerking van een thema kan aanzetten tot een uitwisseling van gedachten en gevoelens tussen volwassenen en kinderen. De combinatie van kijken naar kunst en zelf iets scheppen is een goede aanleiding om eens stil te staan bij en na te denken over wat dit thema kan betekenen. Door de gesprekken over dromen en fantasie komt het unieke in elk kind naar boven. En dat op zich is al een unieke ervaring.
Met dank aan Iris Jacobs.