Recent onderzoek van Jantje Beton (organisatie die zich inzet voor de speelkansen van kinderen, jaarlijks steunt zij honderden projecten, red.) uit februari 2008 bevestigt het nog eens: Nederlandse kinderen komen veel te weinig buiten. En dat is zorgwekkend, want buiten spelen is niet alleen leuk, het is voor de ontwikkeling van kinderen ook onmisbaar. Buiten rennen, bouwen, klimmen is gezond, goed voor de grove motoriek, de zintuiglijke ontwikkeling en het ruimtelijk inzicht. En ‘buiten’ is zoveel meer dan een potje voetbal of spelen in een speeltuintje. Wat dacht je van al die kleine en grote beestjes die buiten wonen, bomen en bloemen die je van dichtbij kunt bewonderen en de schat aan fantastische ruwe materialen (modder, hout, water) die de natuur ons levert?

Eenvoudige oplossingen
In andere Europese landen zijn ze al langer doordrongen van het belang van natuurbeleving voor kinderen. In het kader van het project Groen is gras van Veldwerk Nederland (zie kader) reisde een delegatie onlangs af naar Scandinavië. Denemarken en Zweden waren de bestemming: de Scandinavische landen hebben een gewaardeerde reputatie in de toegankelijkheid van kinderopvang en de integratie van natuur en natuurbeleving in die kinderopvang.
Voor allerlei praktische problemen die in Nederlandse kindercentra vaak een drempel zijn om met de kinderen naar buiten te gaan, blijken in Zweden en Denemarken eenvoudige oplossingen te bestaan. De kinderdagverblijven hebben bijvoorbeeld een verwarmde kast waarin natte jassen en broeken kunnen drogen, en er zijn extra skipakken, laarzen en kruipbroeken om sneeuw en regen te trotseren.
Er wordt ook heel anders met veiligheid omgesprongen dan hier. In Nederland vinden pedagogisch medewerkers en ouders veel begroeiing in de buitenruimte soms al gevaarlijk. In Denemarken bestaan boskinderdagverblijven, waar de kinderen de hele dag in het bos zijn. Buiten, wel te verstaan. Er is geen afscheiding, de kinderen weten uit ervaring dat ze in de buurt van de leiding moeten blijven. Eten, drinken, maar ook een plasje doen gebeurt allemaal buiten. Er wordt in het bos geklommen en geklauterd op grote stenen en bemoste keien en toch gebeuren er geen ongelukken. Deze boskinderen ontwikkelen hiervoor al vanaf anderhalf jaar specifieke motorische vaardigheden, zoals hun balans houden.

Agrarische kinderdagverblijven
Hoewel natuurbeleving in de Nederlandse kinderopvang nog lang niet zo ver, neemt ook bij ons de belangstelling voor ‘groene opvang’ snel toe. Er zijn al ruim twintig kleinschalige agrarische kinderdagverblijven in ons land, die kinderen opvangen op boerenbedrijven. De belangstelling daarvoor is overweldigend, zowel van ouders als van landbouwers die opgeleid willen worden om zo’n opvang te kunnen starten. Verder zijn er steeds meer kindercentra die een natuurtuin aanleggen, of die als regel hebben dat kinderen gewoon bij lichte regen en kou naar buiten gaan. Ook zijn er kinderdagverblijven met open deurenbeleid, waar de deur naar een (afgeschermde) buitenruimte altijd open is voor de kinderen die graag daar willen spelen.

Remmende factoren?
Maar om de natuur een vanzelfsprekende plek in de kinderopvang te geven, is er meer nodig. Aandacht tijdens de opleiding, inbedding in het pedagogisch beleid, maar ook ruimere gedachten over veiligheid. Wat doe je met brandnetels in de tuin? Weghalen om de kinderen te beschermen of laten staan zodat kinderen zelf kunnen ondervinden wat zo’n plantje doet? Vaak worden de veiligheidseisen in de kinderopvang als een belemmering ervaren om met de kinderen eens lekker vrij naar buiten te gaan, maar dat hoeft niet. Met de Nederlandse wet Kinderopvang en de risico-inventarisaties die daarbij horen, is het vooral van belang mogelijke gevaren in kaart te brengen en keuzes te verantwoorden.
Een duidelijke communicatie met ouders is ook van belang. Ouders zijn soms bang dat hun kind vies wordt, zand in zijn mond stopt, een eng beestje tegenkomt of uit een boom valt. Maar als hen wordt uitgelegd hoe groot het belang van natuurbeleving en buiten spelen in de ontwikkeling van hun kind is, zijn ze vaak juist heel enthousiast.

Lees verder in KIDDO 4 2008, vanaf pagina 8