Uit het onderzoek komt naar voren dat de onderdelen 'individuele zorg' (hygiëne en veiligheid) en 'activiteiten' (het gebruik en de toegankelijkheid van gevarieerd spelmateriaal dat de ontwikkeling van kinderen stimuleert) het slechtst scoren. De onderdelen 'ruimte/meubilering' en 'taal' scoren net voldoende. Het onderdeel 'interactie' (dagelijkse omgang tussen leidster en kind) scoort ruim voldoende. Alle scores bij elkaar laten een relatief laag niveau zien van de gemiddelde kwaliteit van de kinderdagverblijven.

Hoe zijn de berichten uit de media overgekomen op de werkenden in de kinderopvang?
'Als een schop!' zegt Hermans. 'En het is niet de eerste schop die we de afgelopen jaren mochten ontvangen. Terwijl we keihard werken en gevochten hebben voor ons bestaansrecht. We hebben onze medewerkers steeds gemotiveerd om echt te gáán voor kwaliteit en professionaliteit. Nog steeds heeft de kinderopvang in Nederland geen positief imago. Ouders moeten zich verdedigen als ze hun kinderen naar de opvang brengen. Wij zijn van mening dat kinderopvang juist een meerwaarde biedt! In de media wordt vooral de nadruk gelegd op de negatieve uitkomsten van het onderzoek, de snotneuzen die niet hygiënisch verantwoord afgeveegd worden en de handen die niet gewassen worden na het toiletbezoek. Maar de ruim voldoende score op 'interactie' komt nauwelijks aan bod. Terwijl we daar juist zo trots op zijn! Dat is de kern van het pedagogisch proces'.
'De leidsters voelen zich overladen met negativiteit,' constateert ook Vermulst. 'Er is de laatste jaren zo veel regelgeving bij gekomen, onder andere op het gebied van veiligheid en hygiëne, met de verplichting om inventarisaties te doen en zaken te registreren. We gaan daar serieus mee om. Maar de leidsters hebben het gevoel gekregen dat hun werk overgeorganiseerd is, dat veel dingen niet meer spontaan kunnen. Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar gaan picknicken omdat het beleg vanuit de koelkast “rechtstreeks in de mond van het kind” moet komen. Dit vraagt veel flexibiliteit van de leidsters. Daar komt nog bij dat kinderopvang als duur beschouwd wordt, ouders maken daar vaak opmerkingen over, zeker na de invoering van de nieuwe Wet Kinderopvang. Die negatieve publiciteit daar bovenop is gewoon te veel.'

Zijn de resultaten van het onderzoek echt zo slecht als de media doen geloven?
'De resultaten kloppen, maar het accent is gelegd op de laagst scorende onderdelen,' antwoordt Tavecchio. 'Het feit dat de kwaliteit van de 'interactie' ruim voldoende is, heeft te weinig aandacht gekregen. De relatie tussen leidster en kind is de afgelopen tien jaar goed gebleven. De leidster is lief en aardig, ze begrijpt over het algemeen vrij goed waar het de kinderen om gaat en hoe ze daar mee om moet gaan. Nederlandse leidsters hebben een behoorlijk goede basishouding. Bovendien zijn de onderdelen waarop lager gescoord is dan bij de metingen in 1995 en 2001 te repareren. De punten waarop kinderdagverblijven nu tekortschieten wat betreft hygiëne, veiligheid en gezondheid, kunnen vrij snel door handhaving door de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) of iets meer toezicht verbeterd worden'.

Er zijn ruim drieduizend kindercentra in Nederland, het onderzoek is verricht bij vijftig kinderdagverblijven. Kun je eigenlijk wel conclusies trekken die voor alle kinderdagverblijven gelden?
'Vijftig is inderdaad een klein percentage van het totale aantal,' beaamt Tavecchio, 'maar de steekproef is op een wetenschappelijk juiste manier getrokken. Elk kindercentrum had dezelfde kans om uitgekozen te worden, gegeven de verdeling tussen vestigingen in de randstad en daarbuiten. Als we op dezelfde manier een andere steekproef hadden getrokken, dan hadden we dezelfde resultaten gekregen'.

In het onderzoek is bij de drie metingen (1995, 2001 en 2005) hetzelfde instrument gebruikt. De eisen die aan de opvang van kinderen gesteld worden zijn de afgelopen jaren steeds strikter geworden en scherper geformuleerd. Het ligt voor de hand om te denken dat het in 2001 dus makkelijker was om goed te scoren!
'Dat is niet het geval. Kinderopvang is een vak in ontwikkeling. Het instrument is ook mee geëvolueerd met de strengere eisen die er aan het werk worden gesteld. De onderdelen zijn hetzelfde, maar de kennis van het vak kinderopvang is meegenomen in de manier waarop geoordeeld is,' aldus Tavecchio.

Tavecchio noemt als mogelijke oorzaken voor de slechte resultaten (waar geen onderzoek naar is gedaan) in de pers: de sterke groei van het aantal plaatsen in de kinderopvang in de afgelopen jaren, het tekort aan personeel, de hoge werkdruk en een opleiding die vooral op zorg gericht is. Hoe verklaart de sector zelf de dalende trend in de kwaliteit van de kinderopvang?
Hermans: 'Wat de opleiding betreft, als organisatie ben je zelf ook verantwoordelijk voor de deskundigheid van de leidsters. Wat de opleiding niet biedt, kun je zelf aanvullen met cursussen en trainingen.
Vermulst: 'We hebben als professioneel werkveld al zo'n slag gemaakt. Er is zoveel veranderd en verbeterd aan de houding van de leidsters, hun gerichtheid op de kinderen, het geven van individuele aandacht, het ontwikkelingsgericht werken. De leidsters zíjn betrokken en gemotiveerd. Daar ligt het niet aan. Ze willen vaak meer en beter dan wat ze nu doen, zijn zich bewust van het feit dat ze soms gewoon handen te kort komen en dingen laten liggen. Maar het is in Nederland nu eenmaal zo georganiseerd dat er een bepaald budget voor kinderopvang is en daar moeten we het mee doen. We willen maar één ding en dat is dat het goed gaat met de kinderen. Het is jammer dat (aanstaande) ouders in de media een vertekend beeld van de kinderopvang voorgeschoteld krijgen. Er is behoefte aan nuancering. Ik nodig iedereen uit om eens een dag mee te komen draaien en met eigen ogen te zien hoe het eraan toe gaat!'

Het valt dus allemaal wel mee met de kwaliteit van de kinderopvang?
Tavecchio: 'Het feit blijft dat de gemiddelde kwaliteit van veertig procent van de kinderdagverblijven onvoldoende is. Deze trend is zorgwekkend en dient omgebogen te worden. Op bepaalde punten schiet de kinderopvang te kort, dat is een signaal. We willen het werkveld niet dwars zitten met ons onderzoek, maar juist duidelijk maken dat de kinderopvang in Nederland veel serieuzer genomen moet worden dan tot nu toe gebeurt. Er moet veel meer geld in gestoken worden om te kunnen groeien naar een volwaardig, volwassen werkveld. Ik hoop dat ondanks alle publiciteit duidelijk is: wij staan primair voor het kind en daar komen we voor op'.

Het Nederlands Consortium Kinderopvang Onderzoek (NCKO) heeft met subsidie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in de eerste vier maanden van 2005 een landelijke meting verricht naar de kwaliteit van kinderdagverblijven in Nederland. Het betreft de hele dagopvang voor kinderen van nul tot vier jaar. In 1995 is de eerste meting verricht, toen scoorde geen enkel kinderdagverblijf onvoldoende, in 2001 volgde de tweede meting waarbij 6 procent onvoldoende scoorde en in 2005 scoorde 40 procent onvoldoende. Vooral de aspecten gezondheid, hygiëne, fysieke veiligheid en de aanwezigheid en toegankelijkheid van ontwikkelingsmateriaal in kindercentra zijn als onvoldoende beoordeeld. Maar de kwaliteit van een kernaspect van het pedagogisch werk in de kinderopvang is niet gedaald: de sensitiviteit van de leidster in de omgang met de kinderen.
Meer info: www.kinderopvangonderzoek.nl