Vraag honderd mensen om een uil en een kip te tekenen, en bijna iedereen zal die uil frontaal tekenen en de kip in zij-aanzicht. Van VBJK-collega Caroline Boudry heb ik geleerd hoe dat komt: we hebben allemaal een bepaalde beeldtaal aangeleerd. Een boom tekenen we op dezelfde, technisch correcte manier: met een stam en een volle kruin. Ook al woon je zelf misschien in een huis met een plat dak en grote ramen, grote kans dat je een huis à la Dick Bruna zult tekenen: met een deur, één raam en een zadeldak. Een boot heeft dan weer steevast ronde raampjes, een kasteel kantelen, enzovoort. 

Spontaniteit verloren

Terwijl we druk bezig waren om allemaal dezelfde beeldtaal te leren, hebben we alle spontaniteit en vaak ook het plezier in tekenen verloren. Waarom vinden we tekeningen van kinderen zo mooi? We bewonderen de spontaniteit waarmee kinderen beelden maken en op papier zetten. Kinderen denken nog niet volgens vaste beelden, hun tekeningen zijn vaak ongecompliceerd. Daarin schuilt verbeelding en volgens Picasso zelfs iets kunstigs. Zelf zei hij: ‘Het heeft me jaren gekost om opnieuw als een kind te kunnen tekenen.’

Spontaniteit gezocht

De ongedwongen blik van kinderen kun je helaas niet krampachtig bewaren. Het is bijna onvermijdelijk dat kinderen een vast beeldpatroon ontwikkelen. Ze tekenen een blauwe vlek en noemen het een paard. We trekken onze wenkbrauwen even op en zeggen ‘aha’. Een kind begrijpt al snel: ‘Wat ik zie als een paard, ziet die ander blijkbaar niet. Moet ik het anders tekenen?’ En zo komt een kind langzaam maar zeker tot een bruin paard met vier benen, een staart en een hoofd. Het is een evolutie die je bijna niet kunt tegenhouden. Op zoek naar houvast worden hun tekeningen steeds realistischer, technisch steeds ‘juister’. Een man op een paard tekenen kinderen bijvoorbeeld eerst met twee benen. Een mannetje heeft nu eenmaal twee benen en kinderen tekenen wat ze weten. Pas later tekenen ze wat ze zien: een man op een paard met één been, dat andere been zit immers aan de onzichtbare kant van het paard. Maar ken je dat beroemde tekeningetje van Picasso? Hij tekent een man op zijn paard en je ziet nota bene beide benen! Zo beeldt Picasso ook vaak gezichten af: met twee ogen, twee kanten. De schilder Paul Klee verwoordt dat als volgt: ‘Kunst geeft niet het zichtbare weer, maar maakt zichtbaar.’

Lees verder in KIDDO 5 (2018) vanaf pagina 10. Nog geen eigen KIDDO op je mat? Word gauw abonnee!